Καρκίνος στομάχου: Επιδημιολογία και αίτια

Ο Νικόλαος Κεντεποζίδης, Ογκολόγος – Παθολόγος, Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, εξηγεί στο Υγείαonline.gr, ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από τον καρκίνο του στομάχου και πως μπορούμε να προφυλαχθούμε.

Το αδενοκαρκίνωμα του στομάχου, από τους πιο “θανατηφόρους” καρκίνους παγκόσμια, είναι ο δεύτερος και τέταρτος πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες και στις γυναίκες αντίστοιχα. Παγκόσμια, ο γαστρικός καρκίνος μετρά 989.600 νέες περιπτώσεις και 738000 θανάτους ετήσια.

Το ποσοστό θανάτου ανά περίπτωση είναι υψηλότερο από αυτό συνήθων κακοηθειών όπως παχέος εντέρου, μαστού και προστάτη. Παρά την σημαντική πρόοδο στη διάγνωση, συνήθως η νόσος ανακαλύπτεται μετά από διήθηση του μυϊκού χιτώνα, επειδή οι περισσότεροι ασθενείς έχουν μη ειδικά συμπτώματα στα αρχικά στάδια και η κλασσική τριάδα με αναιμία, απώλεια βάρους και αποστροφή κατανάλωσης κρέατος παρατηρείται μόνο σε προχωρημένα στάδια.

Επιπλέον, χειρουργείο και χημειοθεραπεία στην προχωρημένη νόσο έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα, ενώ υπάρχει και έλλειψη μοριακών δεικτών για στοχευμένες θεραπείες. Και αφού ο καρκίνος του στομάχου έχει πολύ πτωχή πρόγνωση και το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης είναι μόνο 20%, μια καινούργια ματιά στα αποτελέσματα επιδημιολογικών και πειραματικών μελετών είναι αναγκαία για να προσδιορίσει στρατηγικές για πρωτογενή πρόληψη.

Η συχνότητα εμφάνισης του γαστρικού καρκίνου αυξάνει με την ηλικία, με αιχμή εμφάνισης στα 60-80 έτη. Περιστατικά σε ασθενείς κάτω των 30 ετών είναι πολύ σπάνια. Στην Ινδία η ηλικία εμφάνισης είναι 33-55 έτη στο Νότο και 44-55 έτη στο Βορρά. alt Ο καρκίνος του στομάχου μπορεί να εμφανισθεί το ίδιο σε κεντρική ή περιφερική θέση. Περιφερικοί γαστρικοί καρκίνοι υπερισχύουν σε αναπτυσσόμενες χώρες, μαύρη φυλή και σε ομάδες ανθρώπων χαμηλού κοινωνικού-οικονομικού επιπέδου. Επίσης, στις περιπτώσεις περιφερικού τύπου καρκίνου οι μεγαλύτεροι παράγοντες κινδύνου είναι διαιτητικοί και λοιμώξεις από Ελικοβακτήριο του πυλωρού (Helicobacter pylori).

Κεντρικοί καρκίνοι είναι πιο συχνοί στις ανεπτυγμένες χώρες, λευκή φυλή και σε υψηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις. Η σταθερή μείωση στη συχνότητα και θνητότητα από καρκίνο στομάχου στις πιο εύπορες χώρες οφείλεται στις αλλαγές διαιτητικών συνηθειών, διατήρησης/συντήρησης των τροφίμων και αντιμετώπιση των λοιμώξεων από Ελικοβακτήριο του πυλωρού (Helicobacter Pylori).

Η συχνότητα του γαστρικού καρκίνου ποικίλλει σε διαφορετικές περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά να καταγράφονται στην Ανατολική Ασία, Ανατολική Ευρώπη και Νότια Αμερική ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά στη Βόρεια Αμερική και Αφρική.

Ο καρκίνος στομάχου είναι ο πέμπτος πιο συχνός καρκίνος στην Ευρώπη με 159.000 νέες περιπτώσεις και 120000 θανάτους καταγεγραμμένους το 2007.

Ο πληθυσμός του Liuxian στην Κίνα είναι γνωστό ότι παρουσιάζει από τα υψηλότερα ποσοστά στον κόσμο οισοφαγογαστρικού καρκίνου (καρδιακής μοίρας). Στην Ινδία η συχνότητα είναι υψηλότερη στις νότιες και νοτιοανατολικές περιοχές και πολιτείες, με το Μιζοράμ να καταγράφει ποσοστά σχετικά με την ηλικία 50,6 και 23,3 για άνδρες και γυναίκες αντίστοιχα. Μία πρόσφατη εκτίμηση 556.400 θανάτων λόγω του καρκίνου στην Ινδία το 2010 βάσει εθνικής αντιπροσωπευτικής επιτήρησης (survey) βρήκε ότι ο καρκίνος του στομάχου με ποσοστό θνητότητας 12,6% είναι ο δεύτερος πιο συχνός θανατηφόρος καρκίνος.

Σημαντικές διαφοροποιήσεις στη συχνότητα εμφάνισης του γαστρικού καρκίνου έχουν καταγραφεί μεταξύ διαφορετικών εθνικών ομάδων που ζουν στην ίδια περιοχή: Αφρο-αμερικανοί, Ισπανόφωνοι και ιθαγενείς Αμερικανοί επηρεάζονται περισσότερο από τους Καυκάσιους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Υψηλή συχνότητα γαστρικού καρκίνου έχει επίσης καταγραφεί στους Μαορί της Νέας Ζηλανδίας. Ωστόσο, η γεωγραφική κατανομή του γαστρικού καρκίνου δεν μπορεί να κατακυρωθεί μόνο στις φυλετικές διαφορές.

Για παράδειγμα, οι Γιαπωνέζοι και Κινέζοι ιθαγενείς στη Σιγκαπούρη έχουν υψηλότερα ποσοστά απ’ ότι οι ανάλογοί τους στη Χαβάη. Ακόμη περισσότερο, σε ανθρώπους που μεταναστεύουν από περιοχές υψηλής συχνότητας, όπως η Ιαπωνία, σε περιοχές χαμηλότερης συχνότητας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, φάνηκε ότι έχει μειωθεί ο κίνδυνος νόσησης από καρκίνο του στομάχου σε αυτούς.

Παρότι η αιτιολογία του γαστρικού καρκίνου είναι πολυπαραγοντική, περισσότερο από το 80% των περιπτώσεων οφείλεται σε λοίμωξη από Ελικοβακτήριο του πυλωρού (Helicobacter pylori). Επιπρόσθετα, η δίαιτα, ο τρόπος ζωής (lifestyle), γενετικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί καθώς και άλλοι παράγοντες συμμετέχουν στην καρκινογένεση.

Παρατηρώντας λεπτομερειακά την βιβλιογραφία σχετικά με το ρόλο της διατροφής στην παθογένεση του γαστρικού καρκίνου χρησιμοποιώντας το Pubmed σαν πλατφόρμα έρευνας, βρέθηκαν πάνω από 2000 επιδημιολογικές και πειραματικές μελέτες. Πληθυσμοί με υψηλό κίνδυνο γαστρικού καρκίνου έχει φανεί ότι καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες και πτωχές σε πρωτεΐνη και δε παρουσίαζαν καθόλου τάση κατανάλωσης φρέσκων φρούτων και λαχανικών. Και τα δύο, υψηλή σε υδατάνθρακες και πτωχή σε πρωτεΐνες διατροφή μπορεί να ευνοήσουν την οξεϊκή νιτροποίηση στο στομάχι που οδηγεί σε μηχανική καταστροφή του γαστρικού βλενογόνου.

Χρησιμοποιώντας οικολογική άποψη, βρέθηκε αρνητική συσχέτιση μεταξύ χρήσης ψυγείου, κατανάλωσης φρούτων και θνησιμότητας από γαστρικό καρκίνο και θετική συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης άλατος και σόδας και θνησιμότητας από γαστρικό καρκίνο στην Κορέα.

Η χρήση αλκοόλ προκαλεί χρόνιο ερεθισμό στο γαστρικό βλενογόνο και είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για καρκίνο στομάχου. Επίσης, μεγάλη συσχέτιση φαίνεται ότι έχει η κατανάλωση αλκοόλ και καπνίσματος στην εμφάνιση καρκίνου, σε μεγάλες αναδρομικές μελέτες. Ο γαστρικός καρκίνος είναι από τις γνωστές και καλά μελετημένες περιπτώσεις κληρονομικού καρκίνου με προδιαθεσικά σύνδρομα, παρόμοια με αυτά του μη πολυποσικού καρκίνου παχέος εντέρου και συνδρόμου Li-fraumeni.

Τέλος, θετική συσχέτιση με την νόσο αυτή έχει φανεί με επαγγέλματα όπως γεωργία, ραφινάρισμα, αλιεία, εργασία σε μεταλλεία, εργασία με ελαστικά και άσβεστο. Επαγγελματική έκθεση σε σκόνες και υψηλές θερμοκρασίες όπως σε μαγειρική, εργασία επεξεργασίας ξυλείας, προϊόντα ελαίων που προέρχονται από μαγειρική καθώς και από επισκευές μηχανών, σχετίζονται με αυξημένη εμφάνιση καρκίνου στομάχου, διάχυτου τύπου.

Νικόλαος Κ. Κεντεποζίδης Ογκολόγος – Παθολόγος
Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής 251 Γενικού Νοσοκομείου Αεροπορίας
Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών